Siyaset -

DEVLET İKTİDAR VE SİYASET

by Editör 23 Nisan 2023

Siyaset sosyolojisinin geniş kapsamlı bir biçimde tanımlanması bir önceki makalede işlendiği gibi, 1980 lerden itibaren genel kabul görmesine rağmen bir çok siyaset sosyoloğu Ve hatta bu tanımı bizzat kendilerine mal eden siyaset sosyologları bile siyaset toplumun bir çok farklı alanında, örneğin aile, eğitim gibi bir dizi toplumsal kurumlarda analiz etmektense yine devlet çerçevesinde, devlet aygıtının sınırları dahilinde meydana gelen bir olgu olarak irdelemeye devam Etmişlerdir. Siyaset olgusunun devletle bu şekilde özdeşleştirilmesinin Tabi bir çok nedeni vardır. Bunlardan biri siyaset sosyolojisinin çok uzun bir süre geleneksel olarak nitelendirilebileceğimiz Bir kurumsal Siyaset bilimi anlayışının etkisi altında kalmış olmasıdır. Siyaset sosyologlarının zihin haritasının bu şekilde çizilmesi ve edindikleri düşünce alışkanlığı onların devlete, merkezi bir önem atfetmelerine ve devlete Siyasal sürecin odağı ve neredeyse tek dayanağı ve kaynağı Olarak algılamalarına neden olmuştur.

Geleneksel siyaset biliminin inşa ettiği kavramsal çerçeve siyaset sosyolojisi üzerinde etkili olmuştur, dedik ve bu eski kendisini öncelikle siyaset kavramının tanımlanmasında göstermektedir. Gerçekte de siyaset nedir? Bu soru ya Yanıt bulmak için Siyaset sözcüğünün zaman içerisinde, bilim tarihi boyunca, bilim dilinde taşımış olduğu anlamlarına bakmak gerekir. Ama herkes bilir ki, siyaset sözcüğünün bilim dışı gündelik sohbetlerde kullanımın Bile birden fazla anlamı taşıdığıda bir gerçektir. Örneğin bir hükümetin eğitim Siyasetinden yakınıyor, devletin dış Siyasetinden ya da belirli bir işletmenin Personel istihdam Siyasetinden söz ediyoruz. Bunun yanı sıra falanca kişinin siyasi davrandığını söylüyor ya da ben siyasete karışmam diyerek tehlikeli saydığımız bazı tartışmalardan kendimizi sıyırabiliyoruz. Demekki günlük konuşma dilinde siyaset sözcüğünün birden fazla anlam taşıması meselesi bir yana, zaman zaman bir kişinin siyasi davrandığını ileri sürdüğümüzde olduğu gibi, bu sözcüğün olumsuz bir yan anlam taşıdığı da ortaya çıkıyor. Gerçi bu sözcüğü sohbetlerimizde kullandığımız da neyi kast ettiğimiz, siyaset sözcüğünün neye tekabül ettiği konusunda sezgisel düzeyde de olsa belirli bir bilgiye sahibiz. Ama birisi çıkıpta bize siyaset sözcüğü ile kesin olarak ve net bir biçimde neyi kastettiğimizi soracak olsa yanıt vermekte güçlük çeker ve bu amiyane ( yada vürgel) Bilginin yetersiz olduğunu anlarız. Çünkü Siyaseti bir kavram olarak tanımlamak da güçlük çekeriz.

Ne var ki, Siyaseti bilim alanında da bir kavram olarak tanımlanması Çetin çabaları neden olmuş ve bu konuda çeşitli yorumlar birbirleriyle çekişme noktasına gelmiştir. Gerek siyaset biliminin, gerek siyaset sosyolojisinin ortak bilimsel objesi olan siyasetin kavramlaştırılması gerçekten de zorlu Bir uğraş teşkil etmiştir. Oysaki diğer bilim dallarının, özellikle doğa bilimlerinin bilimsel objelerine ilişkin bu türden bir tartışma ve güçlük yok. Örneğin botaniğin bilimsel objesi olan bitkilerin tanımlanması ekoller arasında yaklaşım çarpıtmalarına yol açmıyor. Gerçi bu alanda da tartışma var, ama burada tartışma bilimsel objenin tanımı üzerinde değil bitkilerin mesela organik yapıları üzerinde ya da çeşitli tasnifleri konusunda odaklasıyor. Bu toplumun fiziksel ve de aradan zaman geçtikçe daha iyi tespit edilebileceğimiz Şekilde, sosyolojik anlamda da sarsan 17 Ağustos 1999 depreminden sonra bunu gördük.

Yer bilimcilerin ve jeofizikçilerin bilimsel objeleri, örneğin depremlerin Fay hareketlerinden kaynaklandığı, bir fayın ne olduğu ya da ne olmadığı konusunda tanımsal çalışmalara girmediklerini müşahade ettik. Tartışmalar bilimsel objelerinin teşhisi ve tanıma konusunda değil, başka bir alanda cereyan ediyordu. Fayların aktif olup olmadığı, tek parçalı ya da birden çok parçalı olup olmadığı bir sonraki muhtemel depremin tarihi ve tahrip gücü hakkında anlaşmazlık vardı. Onları dinleyen TV seyircileri gerçi hepsinin bir araya gelip aynı yönünde beyanat vermelerinden şikayetçiydi. Çünkü ekran karşısındaki izleyiciler, bilimsel faaliyetin ve bilimde gerçeği aramanın tartışma ve eleştiri zemini üzerinde temellidiğini bilmiyorlardı. Elbette bilmek zorunda da değillerdi. Bilimsel olarak imkansızı, tek beşi aşmaz bir doğulunun açıklanmasını istiyorlardı. Ama biz yine siyaset konusuna dönelim ve sorularımıza dönelim. Toplumsal hayatta cereyan eden sayısız olaylar arasında neyin siyaset olduğunu neyin olmadığını ayırt etmemizin, yani herhangi bir olayı bir siyasal olay olarak teşhir etmemizin yöntemi nedir? Siyaset kavramını tanımlama çabası belli başlı iki yönde süregelmiştir. Bir grup araştırmacı siyasetin devlet olgusuna ilişkin bir faaliyet alanı teşkil ettiğini ileri sürmüştür. Bu yorum Aristo‘nun siyaset bilimine miras bırakmış olduğu geleneksel anlayışın temelini oluşturmaktadır.

Aristo, Biliyoruz, insan oğlunun doğasını açıklamak için 10.01 Siyasal hayvan (zoon politikon) Olarak tarif etmişti. Ona göre Siyaset İnsan oğlunun doğasında olan toplumsallığının, Yani cinsleri ile iletişim kurma ihtiyacının ve yeteneğinin uzantısı olarak karşımıza çıkıyordu. Gerçi Toplumsallık bazı hayvan türlerinin de sahip oldukları bir özellikti. Hayvanlar aleminde de sürüler halinde birlikte yaşama hareket etme ilişki ve iletişim kurma örnekleri gözlemlenmiyor değildi, Ama hiçbir hayvan türünün geliştirdiği iletişim sisteminin Siyasal düzeyde bir örgütlenmesi, Siyasal nitelikli bir ilişkiler sistemi kurması varit değildi.

Oysaki Siyasallık sadece insanlara özgü bir özellikti ama yine de Aristo tüm insanların Siyasal bir toplum oluşturmadıkları ya da oluşturma istidadına sahip olmadıkları kanaatini taşıyordu. Bazıları topluluklar halinde yaşıyordu, ama bu topluluklar henüz siyaset öncesi bir düzen aşamasında oluşan topluluklardır. Bu topluluklar, Atinanın halkı gibi bir Siyasal toplumu insan oğlunun doğallığının en üst düzey bir sonucu olan ve dolayısı ile ona en çok yakışan Siyasal düzeyde bir örgütlenmeyi, polisi oluşturamamışlardı. O gerçekten de, Aristo‘nun Bu konudaki değerlendirmesi kesindir. O site – Devletin (Polis’in) Doğanın yarattığı bir şey olduğu, insan oğlunun da doğası gereği Siyasal bir hayvan olduğu aşikar bir gerçektir diyordu. Gerçi insanlar polisin dışında da Siyasal nitelikte olmayan bazı örgütlenmeleri gerçekleştirmişlerdi. Ama Aristo biliyoruz, polisi (yani devleti) En önemli iki yerde, toplumsal gruplaşmaların tümünü, örneğin aileyi ya da cemaat biçiminde örgütlenmiş insan gruplarının tümünü sinesinde barındıran, siyaset üzerinde temellenmesinden ve siyaset üretmesinden dolayı da hepsini içeren en üstün topluluk olarak tanımlıyordu. Siyaset düşünme tarihi bize gösteriyor ki, bu tanım uzun yüzyıllar boyunca çok büyük rağbet görecektir.

27.02.2023

M.Yasir ÖZEN

www.musabyasirozen.com.tr

Fikir Klübü

TÜRKİYE’DE SİYASET SOSYOLOJİSİ

by Editör 23 Nisan 2023

Siyaset sosyolojisi, genel sosyolojinin bir alt dalı. Tıpkı şehir sosyolojisi, inanç sosyolojisi, aile sosyolojisi ya da iktisat sosyolojisi gibi. İsminden de anlaşılacağı üzere siyaset sosyolojisinin inceleme alanı toplumda meydana gelen Siyasal gelişme ve süreçlerle alakalı. Ama bilinmelidir ki, Siyaset sosyolojisinin yanı sıra Siyaset bilimi nde Siyasal olgusu üzerinde odaklanmış bir bilim dalıdır. Gerçekte siyaset her iki bilim dalının da ortak bilimsel objesi. Ne var ki bu saptamayı yapmış olmak yeterince aydınlatıcı değil. Siyaset bilimi ile siyaset sosyolojisinin aynı bilimsel objeye odaklanmış olmaları bizi ister istemez bazı sorulara yanıt aramaya davet ediyor. Siyaset bilimi ile siyaset sosyolojisi gerçekte aynı bilim dalını ifade eden ve esasında eş anlamlı olan iki değişik sözcükten mi ibarettir? Aralarında teşhis Edebileceğimiz hiçbir fark yok mudur? Varsa bu farklılık nereden kaynaklanmaktadır?

Siyaset sosyolojisi ile siyaset bilimi arasındaki temel farkın siyaset sosyolojisinin siyaset biliminin aksine siyaset olgusunun toplum içinde var olan diğer olgulardan tecrit ederek ele almayan bir Bilim olduğunu söyleyebiliriz. Önde gelen amacı siyaset ile toplum arasındaki ilişkileri incelemek olan siyaset sosyolojisinin Siyaseti toplumdan soyutlaşmış bir olgu olarak ele alınması beklenemez. Lakin, siyasetin bir toplumsal olgu olarak kabul edilmiş olması, siyaset sosyolojisinin de genel sosyolojinin temel yaklaşımları ve yönetimleri Çerçevesinde ele alınması gerekiyor.

Siyaset bilimi öncelikle parlamento Siyasal Rejimler seçimler ve tabii ki devlet gibi siyasetin kurumsallaşmış öğelerini incelerken, siyaset sosyolojisi bu tür kurumların yer aldığı toplumun yapısal, kültürel, vb Özgürlüğü ile Siyaseti ilişkilendirmeyi Öngörüyor. Siyaset sosyolojisinde vurgu, siyasetin ve siyasi kurumların toplumla Bağlaştırılması üzerinde odaklasıyor. Örneğin, her iki bilim dalının önde gelen objesi olan devlet incelemelerinde siyaset sosyolojisi devletin toplumla ilişkilerini öncelik veriyor. Topluma atfedilen bu öncelikten ötürüdür ki R.Bendix ve S.Lipset Gibi iki önde gelen bilim adamı siyaset sosyolojisinin “işe toplumla başladığını” Ve devletin toplumu değil toplumun devletin nasıl etkilediğini irdelediğinde belirtiyorlar.

Siyaset ile toplum arasındaki ilişkilerin Altını çizmesi bakımından isabetli ve dolayısıyla da yararlı olan bu tanımlamada belirli bir sıkıntıyla da karşılaşılmıyor değil. Çünkü bu tanımlama biçiminde siyaset sosyolojisinin bilimsel alanda sınırlayıcı bir yaklaşımın ifadelenişini De görüyoruz. Siyaset sosyolojisini Devlet ve toplum ilişkilerine adeta indirgeyen ve bu bilim dalını bir çeşit devlet merkezli bir analiz olarak Öneren bu sınırlayıcı yaklaşımın yerine Siyaseti bir toplumsal olgu olarak, toplumda varolan diğer olgular ve kurumların ışığı altında ve onlarla bağlantılarını tespit ederek ortaya çıkaran Daha geniş kapsamlı bir yaklaşım da göz önünde tutmak gerekir. Bu durumda, yukarıda da belirttiğimiz gibi, siyaset sosyolojisinin öncelikle siyaset ile toplum arasındaki etkileşimleri inceleyen bir bilim olduğu görüşünün yeğ Tutmak mümkündür. Bu nispeten daha “toplum merkezli” Görüşün uzantısında, siyaset sosyolojisinin bir toplum tarafından Siyasal olarak kabul edilen ve genel olarak Böyle nitelendirilen her olguyu kapsamına aldığı gerçeği de ortaya çıkmaktadır. Ne var ki bu yaklaşımı benimsediğimiz andan itibaren de karşımıza hangi olguları ya da olayları Siyasal nitelikli olarak değerlendirdiğimiz sorunu çıkmaktadır.

Bu konuda vereceğimiz bir iki örnek, Bir toplumun günlük ya da uzun vadeli yaşamında olay ya da meselelerin Siyasal nitelikli olduğunu kolayca tespit etmemize yardımcı olabilir. Bir çok başka ülkede olduğu gibi, Türkiye’de de cumhurbaşkanlarının yeni yılın başında eski deyimle bir resmi kabul ya da alafranga değişle bir resepsiyon tertiplemeleri gelenek haline gelmiştir. Ama olay, devletin en üst makamının düzenlediği bir toplantı olmaktan çıkıp devletlilerin bir gösterisi haline de gelmektedir. Bu gösteri iki düzeyde meydana gelen bir gösterilir. Birincisi, davetlilerin birbirlerine karşı gerçekleştirdikleri TV ekranlarından halka karşı sergilenen gösteri, cumhurbaşkanlığı Köşkü’nde sahnelenen bu gösteride konuklar resmi hiyerarşideki konumlarına ve sosyal statülerine göre bir araya getirilerek yer almaktadırlar. Askeri ekran, anayasal kurumların üyeleri yabancı ülkelerin büyükelçileri, meclis başkanı, bakanlar, iş dünyasının patronları, medya yöneticileri ve ileri gelen köşe yazarları, “devlet sanatçısı” Ünvanını kazanabilmiş olanlar ve protokole dahil edilen diğer zevat düzenlenen koreografinin, sahne sanatının aktörleridir. Böyle bir gösteri gösteri için ön planda olduğu törende sohbetlerin ya da atılan nutukların alışılagelmiş konular ve tekrarlara Bezdirici sözler çerçevesinde cereyan ettiğine de şüphe yoktur.

Yine de cumhurbaşkanının cumhuriyetimizin bir hukuk devleti olduğunu ifade ederken ya da gelir dağılımının fakir, zengin arasındaki uçurumu tahammül edilemez hale getirildiğini söylerken ses tonunu, kullandığı sözcüklerin nüansları, genelkurmay başkanının, etrafını saran konuk gazetecilere ülkenin AB’ye girmesinin Stratejik bir tercih olduğunu söylemesi ya da maliye bakanının vergi politikasını anlatırken çekingen bir tavır takınması, onları dinleyen konuklar tarafından ülkenin siyasetinde bir şeyler olduğunu, bir takım yeni dengelerin kurulmaya çalışıldığı İzlenimini de doğra bilmektedir. O kadar ki, bu konuşmaların içeriği, resepsiyonda kimin kiminle samimi davranıp davranmadığını, çözülmesi gereken bir şifre gibi ele alınıp gazetelerimizin siyaset sayfalarında günlerce anlatılmakta ve pek önemli Siyasal analizler olarak köşe yazarlarını ( ve okurlarını) Meşgul etmektedir. Demek oluyor ki, görünürde ekabiri Bir araya getiren olağan ve biraz da ister istemez “sosyetik” Bir davetten öteye gitmeyen resepsiyonlar gerçekte Siyasal bir olayın ta kendisidir. Zira, konutların resmi görevleri, devlet protokolü uyarınca onların arasında yapılan tanzim ve tertip boşluk Başbakan’ın falanca koalisyon ortağına ya da parti genel başkanına mesafeli davranması, cumhurbaşkanının yorgun ya da zinde gözükmesi gibi ayrıntılar da siyaset nitelikli. Burada söz konusu olan, statüleri az çok eşit olan insanların bir araya getirilmesi, aralarındaki sosyal ilişki, muhabbet veya soğukluk değil. Kimin kiminle yakın oluşundan ya da kimin kime Uzak durduğundan çıkarılan sonuçlar, yani yapılan yorumlar siyasete ilişkin Yeni dengelerin ya da yeni siyaset biçimlerinin işareti ve ön habercisi olarak kabul edilmektedir. Her toplum için geçerli olan bu tür tespitler ve analizler Türkiye’nin son yıllarda gittikçe artan ölçüde ve hayli abartılı bir biçimde ön plana çıkmaktadır.

Bazı siyasetçilerin ve ileri gelenlerin eşlerinin başlarının Ölçülü olması, gerçekte rutin bir sosyal etkinlik olması gereken davetlerin adeta Siyasal açıdan en kayda değer ve belirleyici bir hadiseymiş gibi kimin katıldığı, kimin katılmadığı, hangi Bey’in başı “türbanlı” eşiyle geldiği ya da gelmediği konuşulan kilitlenmiş gibi gözükmektedir verilen davetin eşli mi eşsiz mi olacağı davetten çok önce tartışılmakta, ve heyecan yaratmaktadır. Bu konu Türk siyasi hayatının sadece önemli değil, neredeyse bir numarada belirleyicisiymiş gibi bir anlam taşımakta ve gazetelerde günlerce süren hepimizin bildiği yazı ve yorumlara malzeme olmaktadır. Laiklik gibi hukuki boyutu bir yana, hiç şüphe yok ki, Siyasal bir anlamda taşıyan bir ilke bu tür davetler çerçevesinde değerlendirilemeye çalışılmaktadır. Resepsiyonlarda ortaya çıkan kadın misafirlerin görüntüsünden hareketle Türkiye’deki Siyasal durum hakkında Öngörülerde bulunmaktadır.

Yine ilk bakışta sadece sanatla ilgili bir etkinlik olamadığı bir Siyasal anlam taşıyan bir başka olayda örnek olarak göstermek mümkün. Ülkenin başkenti nde 1997 yılında icra edilen bir batı klasik müziği konseri, Bir Siyasal arenaya dönüşmüş ve Türkiye ile hatta siyasetle yakından uzaktan ilgisi bulunmayan bir besteci olan Beethoven, Türk toplumunda umulmadık bir Siyasal mesaj taşıyıcısı olabilmiştir. Daha sonra anayasa Mahkemesi tarafından kapatılan Refah Partisi’nin koalisyon üyesi olduğu bu dönemde çeşitli siyasi odaklar ve sivil toplum kuruluşları Laikliğin tehlike altında olduğuna dair görüş birliği içindeydiler. İşte tam bu sırada zamanın cumhurbaşkanının da katıldığı, Ankara’daki konser, bir müzik şöleni olmaktan çıkmış Siyasal nitelikli tezahürata dönüşü vermiştir. Olağan dışı bir kalabalığın toplandığını hıncahınç dolu konser salonunda insanların “Türkiye laiktir laik kalacak” Diye haykırmaya başlamalarının yanı sıra, cumhurbaşkanı dinleyicilere “içten çağdaş Türkiye” Diye seslenmiştir. Demekki alışılmadık olay, görünürde alelade Bir konserin dahil bazı durumlarda siyasetin sergilediği bir faaliyete nasıl dönüşebildiğini Ve Siyasal bir olay olarak nitelendirilebileceğini bize göstermektedir.

25.02.2023

M.Yasir ÖZEN

Tag Siyaset