Bir zamanlar Darwin’in sayesinde insan konusuna nihai bir çözümün getirildiği sanılıyordu, tıpkı kainat hakkında Newton’un nihai bir doktrin ortaya koyduğuna inanıldığı gibi fakat Newton’un Mekanikçi kainat tasavvuru bazı gerçekleri izah edemediğinden dolayı nasıl tutunamadığı ise, Öyle görünüyor ki Darwin teorisi de aynı sebepten “izafi “sayılmaya mahkum dur. Tekamül teorisi insanın ilkdini sayfasını tatminkar bir tarzda izah edemiyor, ve hatta Uygarlıkla ilgili bazı olguları bile açıklamaktan aciz kalıyor.
Maddi bakımdan hali düzelince insanlardan daha az memnun olur? Maddi standart yükselince psikolojik standart neden düşer? İntihar olayları ve Ruhi bunalım vakaları neden milli gelirin artışı ve eğitim derecesi ile doğrudan doğru ya bir münasebet arz ediyor? Veya evrimin başlangıcında, sonunda kıyasen neden daha fazla insaniyet vardı? İlerleme neden aynı zamanda Hümanizasyon değildir? Nasıl oluyor da dünyanın gayrı nedeni bölgelerinin mesela ( Okyanusya ve Afrika) Sanatı, sözde kültür bölgelerininkinden daha kuvvetlidir. Ve bu sanatın bu bölgeleri üçlü, hemen yön değiştirici bir tesiri vardır, vs. Darwin’le Newton Bir defa tanıdıktan sonra insanın aklı onların açık ve sayını kabul görüşlerini kolay kolay terk edemez.
Newton’un dünyası sürekli, mantıklı istikrarlı olduğu gibi, Darwin’in insanı da tabii, Basit ve öngörülür mahiyettedir, var olması için mücadele, ihtiyaçları tatmin, ye knesok ve fonksiyonel bir dünya istihdaf ediyor. Fakat Newton’un hayalini en içten yıkmıştır; Burada ise, Şimali, karamsar felsefe ve uygarlığın başarısızlığını aynı şeyi yapıyor. İnsan öngörülemez, açıklanamaz ve tatmin edilemez, şüphe ve korkudan müteessir, Einstein İfadesine göre “eğritilmiş” Bir varlıktır. İnsanın konu olan felsefe uzun müddet, doğru çizgili Darwin vizyonunun tesiri altında kaldıktan sonra, şimdi kendi inkilabını, Einstein’in Görüşüne uygun bir dönüşü bekliyor. İnsan hakkında bu yeni anlayışın Darwin’inci Anlayışına olan nispeti, Einstein’ın kainat anlayışının Newton’unkine olan nispeti gibi olacaktır. Eğer ızdırap yolunda yükselmemiz, zevk yolunda ise görebilmemiz doğru ise, o zaman bir ruha sahip oluşumuzun Hayvan atalarımızla bizi farklılaştırılmasından dolayı bu böyledir. Ne insan Darwin’e göre, ne de kainat Newt ona göre “biçimlendirilmiş” tir.
M.Yasir ÖZEN
08.03.2023