Siyaset sosyolojisinin geniş kapsamlı bir biçimde tanımlanması bir önceki makalede işlendiği gibi, 1980 lerden itibaren genel kabul görmesine rağmen bir çok siyaset sosyoloğu Ve hatta bu tanımı bizzat kendilerine mal eden siyaset sosyologları bile siyaset toplumun bir çok farklı alanında, örneğin aile, eğitim gibi bir dizi toplumsal kurumlarda analiz etmektense yine devlet çerçevesinde, devlet aygıtının sınırları dahilinde meydana gelen bir olgu olarak irdelemeye devam Etmişlerdir. Siyaset olgusunun devletle bu şekilde özdeşleştirilmesinin Tabi bir çok nedeni vardır. Bunlardan biri siyaset sosyolojisinin çok uzun bir süre geleneksel olarak nitelendirilebileceğimiz Bir kurumsal Siyaset bilimi anlayışının etkisi altında kalmış olmasıdır. Siyaset sosyologlarının zihin haritasının bu şekilde çizilmesi ve edindikleri düşünce alışkanlığı onların devlete, merkezi bir önem atfetmelerine ve devlete Siyasal sürecin odağı ve neredeyse tek dayanağı ve kaynağı Olarak algılamalarına neden olmuştur.
Geleneksel siyaset biliminin inşa ettiği kavramsal çerçeve siyaset sosyolojisi üzerinde etkili olmuştur, dedik ve bu eski kendisini öncelikle siyaset kavramının tanımlanmasında göstermektedir. Gerçekte de siyaset nedir? Bu soru ya Yanıt bulmak için Siyaset sözcüğünün zaman içerisinde, bilim tarihi boyunca, bilim dilinde taşımış olduğu anlamlarına bakmak gerekir. Ama herkes bilir ki, siyaset sözcüğünün bilim dışı gündelik sohbetlerde kullanımın Bile birden fazla anlamı taşıdığıda bir gerçektir. Örneğin bir hükümetin eğitim Siyasetinden yakınıyor, devletin dış Siyasetinden ya da belirli bir işletmenin Personel istihdam Siyasetinden söz ediyoruz. Bunun yanı sıra falanca kişinin siyasi davrandığını söylüyor ya da ben siyasete karışmam diyerek tehlikeli saydığımız bazı tartışmalardan kendimizi sıyırabiliyoruz. Demekki günlük konuşma dilinde siyaset sözcüğünün birden fazla anlam taşıması meselesi bir yana, zaman zaman bir kişinin siyasi davrandığını ileri sürdüğümüzde olduğu gibi, bu sözcüğün olumsuz bir yan anlam taşıdığı da ortaya çıkıyor. Gerçi bu sözcüğü sohbetlerimizde kullandığımız da neyi kast ettiğimiz, siyaset sözcüğünün neye tekabül ettiği konusunda sezgisel düzeyde de olsa belirli bir bilgiye sahibiz. Ama birisi çıkıpta bize siyaset sözcüğü ile kesin olarak ve net bir biçimde neyi kastettiğimizi soracak olsa yanıt vermekte güçlük çeker ve bu amiyane ( yada vürgel) Bilginin yetersiz olduğunu anlarız. Çünkü Siyaseti bir kavram olarak tanımlamak da güçlük çekeriz.
Ne var ki, Siyaseti bilim alanında da bir kavram olarak tanımlanması Çetin çabaları neden olmuş ve bu konuda çeşitli yorumlar birbirleriyle çekişme noktasına gelmiştir. Gerek siyaset biliminin, gerek siyaset sosyolojisinin ortak bilimsel objesi olan siyasetin kavramlaştırılması gerçekten de zorlu Bir uğraş teşkil etmiştir. Oysaki diğer bilim dallarının, özellikle doğa bilimlerinin bilimsel objelerine ilişkin bu türden bir tartışma ve güçlük yok. Örneğin botaniğin bilimsel objesi olan bitkilerin tanımlanması ekoller arasında yaklaşım çarpıtmalarına yol açmıyor. Gerçi bu alanda da tartışma var, ama burada tartışma bilimsel objenin tanımı üzerinde değil bitkilerin mesela organik yapıları üzerinde ya da çeşitli tasnifleri konusunda odaklasıyor. Bu toplumun fiziksel ve de aradan zaman geçtikçe daha iyi tespit edilebileceğimiz Şekilde, sosyolojik anlamda da sarsan 17 Ağustos 1999 depreminden sonra bunu gördük.
Yer bilimcilerin ve jeofizikçilerin bilimsel objeleri, örneğin depremlerin Fay hareketlerinden kaynaklandığı, bir fayın ne olduğu ya da ne olmadığı konusunda tanımsal çalışmalara girmediklerini müşahade ettik. Tartışmalar bilimsel objelerinin teşhisi ve tanıma konusunda değil, başka bir alanda cereyan ediyordu. Fayların aktif olup olmadığı, tek parçalı ya da birden çok parçalı olup olmadığı bir sonraki muhtemel depremin tarihi ve tahrip gücü hakkında anlaşmazlık vardı. Onları dinleyen TV seyircileri gerçi hepsinin bir araya gelip aynı yönünde beyanat vermelerinden şikayetçiydi. Çünkü ekran karşısındaki izleyiciler, bilimsel faaliyetin ve bilimde gerçeği aramanın tartışma ve eleştiri zemini üzerinde temellidiğini bilmiyorlardı. Elbette bilmek zorunda da değillerdi. Bilimsel olarak imkansızı, tek beşi aşmaz bir doğulunun açıklanmasını istiyorlardı. Ama biz yine siyaset konusuna dönelim ve sorularımıza dönelim. Toplumsal hayatta cereyan eden sayısız olaylar arasında neyin siyaset olduğunu neyin olmadığını ayırt etmemizin, yani herhangi bir olayı bir siyasal olay olarak teşhir etmemizin yöntemi nedir? Siyaset kavramını tanımlama çabası belli başlı iki yönde süregelmiştir. Bir grup araştırmacı siyasetin devlet olgusuna ilişkin bir faaliyet alanı teşkil ettiğini ileri sürmüştür. Bu yorum Aristo‘nun siyaset bilimine miras bırakmış olduğu geleneksel anlayışın temelini oluşturmaktadır.
Aristo, Biliyoruz, insan oğlunun doğasını açıklamak için 10.01 Siyasal hayvan (zoon politikon) Olarak tarif etmişti. Ona göre Siyaset İnsan oğlunun doğasında olan toplumsallığının, Yani cinsleri ile iletişim kurma ihtiyacının ve yeteneğinin uzantısı olarak karşımıza çıkıyordu. Gerçi Toplumsallık bazı hayvan türlerinin de sahip oldukları bir özellikti. Hayvanlar aleminde de sürüler halinde birlikte yaşama hareket etme ilişki ve iletişim kurma örnekleri gözlemlenmiyor değildi, Ama hiçbir hayvan türünün geliştirdiği iletişim sisteminin Siyasal düzeyde bir örgütlenmesi, Siyasal nitelikli bir ilişkiler sistemi kurması varit değildi.
Oysaki Siyasallık sadece insanlara özgü bir özellikti ama yine de Aristo tüm insanların Siyasal bir toplum oluşturmadıkları ya da oluşturma istidadına sahip olmadıkları kanaatini taşıyordu. Bazıları topluluklar halinde yaşıyordu, ama bu topluluklar henüz siyaset öncesi bir düzen aşamasında oluşan topluluklardır. Bu topluluklar, Atinanın halkı gibi bir Siyasal toplumu insan oğlunun doğallığının en üst düzey bir sonucu olan ve dolayısı ile ona en çok yakışan Siyasal düzeyde bir örgütlenmeyi, polisi oluşturamamışlardı. O gerçekten de, Aristo‘nun Bu konudaki değerlendirmesi kesindir. O site – Devletin (Polis’in) Doğanın yarattığı bir şey olduğu, insan oğlunun da doğası gereği Siyasal bir hayvan olduğu aşikar bir gerçektir diyordu. Gerçi insanlar polisin dışında da Siyasal nitelikte olmayan bazı örgütlenmeleri gerçekleştirmişlerdi. Ama Aristo biliyoruz, polisi (yani devleti) En önemli iki yerde, toplumsal gruplaşmaların tümünü, örneğin aileyi ya da cemaat biçiminde örgütlenmiş insan gruplarının tümünü sinesinde barındıran, siyaset üzerinde temellenmesinden ve siyaset üretmesinden dolayı da hepsini içeren en üstün topluluk olarak tanımlıyordu. Siyaset düşünme tarihi bize gösteriyor ki, bu tanım uzun yüzyıllar boyunca çok büyük rağbet görecektir.
27.02.2023
M.Yasir ÖZEN